Filippijnen: Wachten op de tyfoon

San Antonio (Mamsi Homestay (Front Room)

Om zes uur, bij het krieken van de dag, is het al druk in het kleine huisje van de familie Reverente. De tv gaat direct aan om zoveel mogelijk informatie over de naderen tyfoon Nona (Melor) te verzamelen. Iedereen is druk met zijn eigen taak en loopt me voorbij alsof ik lucht ben. Niemand heeft iets met mij van doen want de komst van een tyfoon is als het klaarmaken van een schip wanneer er een storm op komst is. Ramen, deuren en luiken worden gesloten zodat de wind en regen geen vat kunnen krijgen
Dus drink ik twee koppen koffie in de kleine slaapkamer aan de voorkant, onze tijdelijke leefruimte, van het huisje. Dan loop ik in ieder geval niemand voor de voeten. Vanaf het bed zie ik mensen op de straat voorbij komen met bezorgde gezichten. De naderende tyfoon die vandaag in de Filippijnen aan land komt trekt volgens de laatste verwachting recht over het kleine dorp aan zee waar ik me nu bevindt. Het enige positieve aan dit onheilspellende bericht is eigenlijk dat wij ons aan de westkant van Luzon bevinden en de tyfoon aan de oostkant van Luzon, ongeveer tussen Sorsogon en Lagazpi, aan land komt. Het is een kleine maar toch sterke tyfoon.
Om half elf ’s morgens komen de eerste regens. Oorverdovende regens! Het geluid van de te pletter slaande regendruppels op het plaatstalen dak zwelt aan tot een volume dat een normaal gesprek haast niet meer mogelijk is. Het zijn de voorbodes voor de komende windstoten met wel snelheden tot 150 Km/u. Ik lig op mijn rug op het bed en probeer een beeld te voormen bij het oorverdovende geluid van de uiteenspattende regendruppels op het plaatstalen dak. Ik ben namelijk blind, de ramen van het kleine huisje zijn dichtgetimmerd met opengesneden polyester rijstzakken en mijn oren zijn het enige aanknopingspunt dat ik heb. Tien tijgers kijken me vanaf de de oude rijstzakken aan met een gezichtsuitdrukking dat zij er ook niets aan kunnen doen.
Wat me tot nu toe nog het meest verbaasd over de verandering in het weer is de kou. Ja, ik heb het ècht koud! De verzadigde vochtige lucht koelt met de harde wind af tot temperaturen die niet meer aangenaam in de tropen zijn. Ik trek mijn trouwe rode fleece aan en ga weer op het bed liggen en staar ombeurten naar het dak en het dichtgetimmerde raam. Er is nu voor mij weinig meer te doen dan te wachten dat de storm voorbij is getrokken.
De zware regens teisteren in golven het kleine dorp en er is geen hond meer op straat. Net wanneer je denkt dat je nù het ergste moet hebben gehad zwelt het geluid op het dak plotseling weer aan tot een volume dat je nog niet hebt ervaren. Met mijn handen op mijn buik kijk ik omhoog naar het dak. Een plafond heeft het huisje nog niet. Ik heb al eens een soortgelijke situatie meegemaakt en toen viel het eigenlijk best wel mee. Maar geen storm is hetzelfde en hoe zal het deze keer aflopen?
De geur van gebakken kip, heerlijk gemarineerd in de “Crispy Fry” trekt door het huis. Het water loopt me in de mond. De elektriciteit kan volgens Lyka elk ogenblik worden uitgeschakeld en dan wordt de kip in het vriesvakje van de koelkast kwetsbaar. Bakken en direct alles opeten is de beste oplossing zodat er niets, of in ieder geval zeer weinig, wordt weggegooid.
Alle led lichtjes op mijn apparaten geven een groen licht als teken dat ze zijn opgeladen. Niemand weet hoelang een eventuele stroomonderbreking zal duren. Dat kan van een dag of twee tot wel twee weken duren. Ik zet nog een kop koffie en voel dat mijn maag niet lekker is. De spanningen zijn op mijn maag geslagen en om eerlijk te zijn ben ik niet bang maar het algehele ongemak doet me geen goed. Laten we maar wat gaan eten!
Er is nu niets meer over wat ik nog kan doen behalve wat lezen, een stukje film of een tv serie kijken en wachten. De tijd gaat sneller omdat ik afgeleid ben en zodra de buiten om ons heen de muziek stopt zie ik dat het lichtje aan het einde van mijn oplaadsnoer voor mijn MacBook is gedoofd. Het is nu 15:50 en de elektriciteit is als voorzorgsmaatregel in de hele provincie uitgeschakeld.
Door het dichte regengordijn klinken er nu alleen nog menselijke geluiden vanuit het dorp en ik kan nog enkele flauwe lichtjes zien van de petroleumlampen. We zijn niet de enige die wachten op de storm, het hele dorp zit te wachten op de storm en bid waarschijnlijk voor een goede afloop met weinig persoonlijk letsel en schade. In mijn gedachten zie ik de arme mensen op hun knieën zitten, hun handen gevouwen en een treurige blik omhoog naar het bladerdak van hun hut of huisje gericht. Een denkbeeldige vader om vergiffenis, bescherming en geluk vragend. Het verbaasd me nog elke dag dat het Christelijke geloof hier zo sterk is. Dan hebben wij het nog relatief goed in een stenen huis met een veilig dak.
Met het ontbreken van de elektriciteit is alleen de uit Nederland meegereisde radio nog een betrouwbare bron van informatie. Gelukkig is de radio gevuld met de goede batterijen die een lange levensduur moeten hebben. Het enige geluid dat ik begrijp dat uit de luidspreker komt is de onafgebroken optocht van kerstliedjes, het nieuws lijkt maar karig. De weinige woorden Tagalog die voorbij komen worden maar gedeeltelijk door Lyka en haar moeder voor me vertaald. Er is gewoon geen nieuws! Er is geen communicatie meer nu de elektriciteit is afgesloten. Alles draait nu eenmaal op de energie die uit het stopcontact komt. Ik voel de angst, die met de minuut groter wordt. We lopen nog een keer door het huis om alles te controleren. Er wordt weinig tot niets aan het toeval overgelaten en dan is het weer wachten.
Het ergste van een tyfoon is het wachten. Het eindeloos wachten, wachten tot het stopt met regenen en wachten totdat de regen weer begint. Wachten op het hoogtepunt van de storm, die wind neemt soms af tot fluisterkracht om weer aan te zwellen tot een oorverdovend kabaal. Of komt er deze keer geen hoogtepunt? Valt het allemaal wel mee? Buiten is geen enkel menselijk geluid meer te horen op de radio van de buren na. Alle brommers en de zeer weinige auto’s uit het dorp staan ergens veilig voor de storm gestald. Wachten, wachten en nog eens wachten tot het gewone alledaagse leven na de tyfoon weer op gang komt.
Uit het niets verschijnt de allesverwoestende wind. Het geluid zwelt aan en doet me denken aan een zware Boeing 777 die met zijn remmen geblokkeerd op de startbaan klaar staat om op te stijgen. De twee enorme motoren onder de vleugels bouwen langzaam hun krachten op. Het huis begint te schudden. De ramen klapperen en het dak wil van het huis scheiden. Je wacht op het moment dat de kapitein de remmen los laat en het vliegtuig eindelijk de krachten van de motoren kan loslaten. Maar dat moment komt niet! Het huis is als een vierkant vliegtuig dat maar niet kan opstijgen.
Adrenaline stroomt nu door mijn lichaam en Lyka en haar moeder rennen als kippen zonder koppen door het huis om onafgebroken de ramen en deuren te controleren. De stormwinden persen zich als jagende spoken en geesten door alle kieren en gaten van het huis, hoe klein ook. De wind laat mijn haren bewegen terwijl ik gewoon binnen sta. Het regenwater perst zich onder druk van de wind nu op haar beurt door de kieren en gaten. Binnen korte tijd staat er een centimeter water in de woonkamer en moeten kwetsbare zaken op hogere gronden worden geplaatst.
Nog steeds neemt de sterkte van de storm toe en ik vraag me af wanneer het hoogtepunt is bereikt. Eigenwijs als ik ben probeer ik door een kier van de voordeur naar buiten te kijken. En dat valt tegen! De wind heeft een overdruk in het huisje opgebouwd die het me zeer bemoeilijkt om de deur te openen. Zodra ik de deur op een kier heb en naar buiten kijk slaat de schrik me op het hart. Ik kan nog geen twee meter voor me uit in het donker kijken! Aan de overkant van de straat zou een heel huis kunnen wegwaaien en we zouden het nooit kunnen zien! Iedereen is nu op zichzelf aangewezen.
In de keuken heeft een stalen dakplaat, overgebleven van de bouw, die ’s nachts als achterdeur wordt gebruikt de kracht niet kunnen weerstaan en is losgeslagen. Zonder een moment te twijfelen duikt mamsi op de groene stalen plaat om hem te beteugelen en opnieuw in het gat te plaatsen. Ik kan weinig anders doen dan haar te helpen en mezelf ook in de stormachtige bijkeuken te storten. Het is vechten tegen een onoverwinnelijke kracht! De natuur is sterker dan haast alles dat de mens kan bouwen. Twee enorme teakhouten balken van een kilo of zeventig moeten de stalen plaat voor nu op haar plaats houden.
Het eerste dat opgeeft in het gevecht met de elementen, alsof het door tientallen onzichtbare handen van de gevel wordt gescheurd, is een plaat triplex die een gat in de muur waar een raam moet komen afdekt. En dat is het moment waarop een tyfoon gevaarlijk wordt! Een kleine opening, een kleine beschadiging in de huid, en de storm bouwt een overdruk op die alles wat niet sterk genoeg is naar buiten drukt. Dat is dan het begin van een domino effect met een verwoestende afloop. Steeds meer gaten in de verdediging en de storm trekt het bouwwerk als een oude natte krant uiteen.
Ik mag van mamsi niet naar buiten en probeer de afgebroken plaat zo goed als mogelijk voor het gat te manoeuvreren. Het gaat niet gemakkelijk maar met behulp van een stuk hout krijg ik het gat toch weer voor driekwart dicht. Door de opening die is ontstaan slaat de wind vermengt met regen tegen mijn gezicht. Buiten is er niets te zien! Alleen duisternis, we zweven in een oneindige ruimte gevuld met wind en regen.
Drie volwassenen en een kind rennen schreeuwend door het donker, geleid door een lichtstraal uit een oplaadbare zaklantaarn. Door het lawaai van de regen en de wind is het toch zinloos om vocaal met elkaar te communiceren. Gebaren is het enige dat ons nog rest. Een sterke drukgolf verplaatst zich door het huis en dat is het teken dat er iets is misgegaan!
‘Het raam, het raam!’, schreeuwt Lyka uit volle borst terwijl ze naar onze kleine slaapkamer aan de voorkant wijst.
Onze kwetsbare spullen zijn al opgeborgen in een van de kunststof koffers maar een zwakke plek in de verdediging tegen de storm kan grote gevolgen hebben. Door het gapende gat in de voorgevel zien we verbijsterd het raam voor het huis tegen het hek liggen. Er moet iemand naar buiten de storm in! Die persoon ben ik vanzelfsprekend. Ik kan toch niet een van die vrouwen of een kind de razende storm insturen? De meeste gewonden in een storm vallen door rondvliegende attributen. Maar ik heb geen keuze!
‘Wacht, wacht!’, roept mamsi, ‘tot de storm wat geluwd is!’
Enkele minuten later wanneer de wind wat is afgenomen stap ik zonder enige twijfel en bescherming de duistere natte nacht in. Met mijn rug tegen de voorgevel en een door de regen geteisterd gezicht probeer ik een glimp van de buitenwereld op te vangen. Tevergeefs! De duisternis en de storm hebben de wereld zoals ik die gewend ben heel erg verkleind. Het voelt alsof ik op de vleugel van een vliegtuig dat door een regenbui vliegt zit.
Ik neem voorzichtig het raam van de grond. Het gaat niet gemakkelijk en ik moet oppassen dat het niet opnieuw door de storm wordt gegrepen. Wanneer het verder wegwaait zijn we verloren en zitten we ècht in de problemen. Ik druk het raam plat tegen de gevel en positioneer het ongeveer voor de opening waar het geplaatst was. Lyka en mamsi nemen het raam samen aan terwijl de kleine John-John de lichtbundel uit de zaklantaarn op het raam richt. Zo’n bamboe raam plaatsen op een zonnige zomerdag is al moeilijk genoeg laat staan in deze situatie! Na enkele minuten prutsen hebben we het gefixeerd in de opening en het enige wat ons rest is hopen dat het op zijn plaats blijft.
Ik vraag me af hoelang deze ellende nog zal duren en werp een blik op mijn horloge. 19:52 staat er! 19:52! We zijn pas een uur aan het vechten tegen de storm en voor mijn gevoel zijn er zeker drie intense uren aan ons voorbij getrokken. Lang om na te denken heb ik niet! Opnieuw verplaatst zich een drukgolf door het huisje.
‘Het raam, het raam!’, schreeuwt Lyka uit volle borst terwijl ze opnieuw naar de kleine slaapkamer aan de voorkant wijst.
Mamsi en ik kunnen onze ogen niet geloven! Deze keer ligt het raam in de slaapkamer half op het bed en half op de vloer terwijl de harde wind een dikke wolk stuifwater naar binnen blaast. Mijn hersenen gaan in de overdrive maar het overslaan van het avondeten geeft ze onvoldoende brandstof om ze optimaal te laten werken. Het was me al opgevallen dat de ramen ombeurten naar buiten en naar binnen worden gedrukt door de drukverschillen buiten en in huis. Eenzijdig fixeren helpt dus niet! We moeten de ramen aan beide kanten fixeren zodat ze geen enkele kant meer opkunnen.
De mogelijkheid om even naar een doe-het-zelf winkel te gaan is er niet dus kijk ik goed om me heen wat er om ons heen ligt en wat we eventueel kunnen gebruiken om het problematische raam vast te zetten. Ik baal dat ik mijn nylon tie-rips in Nederland ben vergeten! Jaren heb ik ze overal mee naar toe gesleept en zelden gebruikt. Nu ik ze nodig heb liggen ze in Nederland! Lang kan ik er niet om treuren, samen met mamsi zet ik het raam weer in de opening. Lyka en mamsi houden het op zijn plaats totdat ik wat heb gevonden dat we kunnen gebruiken om het raam vast te zetten.
Enkele stroken bamboe en een rol ijzerdraad moeten het gaan en doen en ik moet weer naar buiten. Met minder angst dan de eerste keer maar met meer wind en meer regen. Voor het eerst hoor ik het onzichtbare dak van de buren klapperen en kraken. Maar ik sta machteloos, ik kan niets doen om te helpen. Het is in het hart van de storm iedereen voor zichzelf en god voor ons allemaal!
De vrouwen binnen schreeuwen dat ik moet opschieten omdat ze het bijna niet meer kunnen houden. Ze zijn bijna aan het einde van hun krachten! Ik kijk een van de tijgers op de oude rijstzakken recht in de ogen. De kreten van de vrouwen veranderen in de oerkreten van een meedogenloos roofdier. Ik krijg het gevoel dat hij me gaat opvreten.
Het gekraak van de boom voor het huis haalt me uit mijn dagdroom en brengt me weer terug tot de realiteit. Ik kan de stam nog net in de storm onderscheiden en zie dat de boom omwaaid. Gelukkig van het huis af, de weg op! De gammele bamboe ladder wordt rechtop dicht tegen de gevel gezet en mijn voeten gaan sport voor sport omhoog. De teenslippers aan mijn voeten maken het niet gemakkelijker! Eenmaal boven breng ik een strook bamboe op zijn plaats aan en schreeuw dat Lyka het stuk ijzerdraad door de bamboetralies naar buiten moet steken. Het gaat precies zoals we binnen hebben afgesproken en de eerste bovenhoek lijkt goed vast te zitten. Ik herhaal de operatie voor de andere bovenhoek en deze lijkt een stuk sneller te gaan. Maar om eerlijk te zijn heb ik geen enkel idee meer van de tijd.
‘Oké, oké!’, schreeuwt Lyka over het gehuil van de storm heen.
Ik controleer of het raam boven vastzit en tot mijn vreugde kan ik er geen beweging meer in krijgen. Lang kan ik niet van deze overwinning op de elementen genieten. Ik moet snel verder. De onderkant bevestigen we met ijzerdraad aan uitstekende stukken betonijzer en even later zit het raam muurvast.
In de woonkamer sta ik in een plas water als een verzopen kat uit te druipen. Ik ben tot op het bot nat en de koude rillingen lopen over mijn hele lichaam. 20:35, high five’s worden gemaakt waarna we direct weer uit elkaar gaan om het huis weer te controleren. De stalen dakplaat is tijdens onze werkzaamheden aan het raam compleet van kozijn losgescheurd. De wind heeft de zware teakhouten balken speels omgeblazen. Het is nu te gevaarlijk en we laten de klapperende plaat maar voor wat het is. De zijkanten van de plaat zijn vlijmscherp en een sterke windvlaag van de storm kan hem zomaar veranderen in een dodelijk mes.
De wind en het lawaai nemen af en tot mijn grote verbazing begint mamsi nog voordat de storm voorbij is met opruimen. Mijn ogen gaan van mamsi naar Lyka alsof ik naar een tenniswedstrijd zit te kijken. Zij hebben al tientallen tyfoons ervaring dus zullen zij ook wel weten wat te doen. Met het afnemen van de wind neemt voor mij de kou toe. De fleece wordt uitgewrongen en ik krijg een droge korte broek aangereikt.
Even plotseling als de tyfoon zich aandiende is hij ook weer vertrokken. Verdwaast kijk ik in de wedergekeerde rust om me heen door de woonkamer waar een paar centimeter water staat. De moeder poes met de drie jongen die ik in een koelbox had opgesloten toen de storm begon kijken me verbaasd aan wanneer de deksel omhoog gaat. Die hebben waarschijnlijk toch gewoon door de storm heen liggen slapen!
De regen gaat nog wel even door en ik besef dat het iets over elf uur is. Ons bed is nat, ik ben ook nat en moe. Ik heb honger en ik heb het koud. Koffie wordt gezet en een boterham met pindakaas wordt gesmeerd. Mijn lichaam schreeuwt om energie om mijn hersenen te voeden en me inwendig te verwarmen. Het is het einde aan een haast onbeschrijfelijke dag die ik nooit meer wens mee te maken. Hoewel dat zeer onwaarschijnlijk is want de Filippijnen hebben gemiddeld 12-14 tyfoons per jaar te verduren!
Een korte blik uit de voordeur, voor het slapen gaan, verteld me twee dingen: De boom voor het huisje ligt plat en heeft het bamboe hek gedeeltelijk verpletterd en ik kan door de oneindig neerdalende regen en onnatuurlijke duisternis nog steeds niet verder dan een meter of twee in de duisternis kijken. Mijn idee om naar buiten te gaan om te zien wat de schade is en of ik misschien iemand kan helpen wordt me door mamsi afgeraden.
‘Te gevaarlijk!’, fluistert ze me toe. ‘Ga slapen! Morgen is er genoeg werk!’
Ik val op het natte matras neer en trek een polyester flanellen laken over me heen. Enkele ogenblikken later ben ik vertrokken. Een ervaring rijker.